De hiernaast weergegeven tabel geeft schematisch de bodemlagen weer zoals aangetroffen tijdens het boren van een 18 meter diepe waterput in 't Woold. De tabel is gebaseerd op een beschrijving van boorgruis gemaakt door Maarten van den Bosch, die gedurende tientallen jaren de Winterswijkse ondergrond heeft onderzocht.
De aangeboorde waterhoudende zandlaag onderin de tertiaire afzettingen is de zgn. Laag van Ratum uit het Oligoceen, die ca. 30 miljoen jaar geleden is gevormd. De 4 meter dikke laag met kwartaire afzettingen bestaat voornamelijk uit dek- en rivierzand. Keileem is hier nauwelijks aanwezig. De tertiaire afzettingen zijn slechts zo'n 14 meter dik en bestaan voor een groot gedeelte uit zand. Het totale pakket kwartaire en tertiaire afzettingen is slechts 18 meter dik. Ter vergelijking: Ten westen van Winterswijk bereikt het pakket van kwartaire en tertiaire lagen al snel een dikte van enkele honderden meters. Ten oosten van Winterswijk, in de buurtschappen Kotten en Ratum, is dit pakket plaatselijk geheel afwezig.
Door de grote variatie in de Winterswijkse ondergrond is nevenstaand profiel niet representatief voor andere plekken rond Winterswijk.
In het Winterswijkse hebben we ons, op basis van ondiepe boringen, een goed beeld van de geologische lagen tot op enkele tientallen meters diep kunnen vormen. Voor wat zich daaronder bevindt, zijn we afhankelijk van seismologisch onderzoek en de weinige diepe boringen.
In totaal vijf diepboringen zijn voltooid binnen de gemeentegrenzen van Winterswijk. De overige boringen zijn minder dan 220m -NAP diep en worden niet als diepboringen betiteld. Dankzij de geologische situatie droegen deze ondiepe boringen wel veel bij aan een beter begrip van de ligging van de tertiaire en mesozoïsche lagen in de Winterswijkse ondergrond. De diepboringen werden ondernomen voor de opsporing van delfstoffen: steenkool, zout, olie en gas. De ondiepe boringen zijn geologische onderzoeks- of waterboringen.
Overzicht van de vijf diepboringen, die zijn geboord in de gemeente Winterswijk. Het valt op, dat de boring WSK-1 50 tot 70 jaren later en veel dieper is geboord dan de overige 4 putten. Deze NAM boring was gepland voor de opsporing van olie en gas in de diepere paleozoïsche gesteenten. Hoewel de boringen slechts enkele kilometers van elkaar verwijderd zijn, blijkt een grote variatie in dieptes van de top Carboon te bestaan. Dit wijst op actieve breuken en deformatie van de Winterswijkse bodem gedurende het Perm, de periode tussen Carboon en Trias.
Op de foto links staat een bord met informatie over de boring Plantengaarde (PLG-1), die op deze plaats langs de Fukkinkweg (Kotten) tussen 1908 en 1910 is geboord. Achter het venster van de buis is een stukje originele boorkern geplaatst, bestaande uit Zechstein dolomiet gesteente. Het bord staat bij een bankje onder een monumentale beuk met prachtig uitzicht over het glooiende landschap. Het bord en de buis met kern zijn geplaatst door de Stichting Historische Kring Kotten.
In 1977 heeft de Nederlandse Aardolie Maatschappij gedurende meer dan 7 maanden de meest recente exploratieput in ons gebied, Winterswijk-1 (WSK-1), tot een diepte van 5010m AHD (=4958 -NAP) geboord. De put testte geen olie en gas. Deze boring is de op twee na diepste boring in Nederland en bereikte voor het eerst in Nederland gesteenten uit de Devoon periode (360 miljoen jaren oude afzettingen).
Put WSK-1 leverde op het eerste gezicht verrassende resultaten op: gesteenten uit de Krijt periode ontbreken volledig, terwijl een meer dan 3000m dik pakket (!) van gesteenten uit de Carboon periode werd aangetroffen. Daar zouden we werkelijk geen idee van hebben gehad op basis van de ondiepe boringen. Terwijl in Kotten nog Krijt gesteenten aan het maaiveld worden aangetroffen, zijn deze enige kilometers verderop verdwenen. Dit wijst op één of meerdere breuken of plooien in de aardkorst, die in het Boven-Krijt of Onder-Tertiair actief zijn geweest, immers klei en zand uit het Oligoceen tijdvak (jongste Onder-Tertiair) zijn in de boring wel aangetroffen. Het enorm dikke pakket gesteenten uit het Carboon (299 - 359 miljoen jaren oud) is ontstaan in een, gedurende vele miljoenen jaren, dalend voorbekken van het Varistische gebergte, dat iets ten zuiden van Winterswijk lag. De Carboon-sedimenten bestaan uit erosiemateriaal afkomstig van het gebergte. Een situatie vergelijkbaar met de huidige, immer nog dalende, Italiaanse Po-vlakte, waarin een aangroeiende, kilometers dikke laag afbraakmateriaal uit de Alpen en Apennijnen accumuleert. Ook elders in Nederland liggen er tot kilometers dikke Carboongesteenten in de ondergrond. Wel liggen de Carboongesteenten hier veel ondieper dan in de meeste andere delen van Nederland.
Een andere interessant feitje is dat op een diepte tussen 4080 en 4150m, in het Carboon, een op een gabbro gelijkend, intrusief gesteente is aangeboord. Gabbro is een gesteente gevormd uit magma, dat w.b. samenstelling chemisch en mineralogisch lijkt op basalt, maar i.t.t. basalt niet over het aardoppervlak is uitgevloeid. Het aangetroffen gesteente wordt, op basis van radiometrische datering, geschat 218 miljoen jaar oud te zijn. Dit wijst op tamelijk ondiepe vulkanische activiteit in de Winterswijkse bodem tijdens de Laat-Trias periode. Ook in de boringen COR-1 en GEL-5 zijn dergelijke magmatische gesteenten in de Carboon sectie aangeboord. Hierover is minder bekend, maar het ligt voor de hand dat deze ook in het Laat-Trias zijn gevormd.
De NAM boortoren op de locatie van diepboring Winterswijk-1. Foto: Willem Peletier
De linker kolom toont de geboorde sectie van de diepboring Winterswijk-1. De put is aan de oostzijde van de Wooldseweg geboord, komende vanaf Winterswijk zo'n 1300m na de T-kruising met de Gosselinkweg in Woold. De langste deelsectie betreft gesteenten uit het paleozoïcum, die nergens aan het maaiveld rond Winterswijk worden aangetroffen. Steenkool-lagen zijn hier op een diepte van ca. 1300m. aangetroffen. Er is een test voor gas en olie in de Dinantien kalkstenen uitgevoerd. Maar productie werd niet verkregen.
De verticale as geeft diepte weer, maar is niet op schaal getekend. De sectie is afgeleid van vrijgegeven NAM gegevens.